Bodyscan
Zonnebloemen
Van Gogh koos bewust geel, in allerlei tinten, voor zijn beroemde Zonnebloemen. Is die verf nog steeds zo stralend als toen het schilderij van de ezel kwam?
Niet helemaal. Onder invloed van kunstmatig licht en daglicht kunnen kleuren veranderen. Zonnebloemen is 130 jaar oud. Wetenschappers onderzochten onlangs de materialen van het schilderij. Met de nieuwste onderzoekstechnieken konden zij precies vaststellen waaruit Van Goghs verven waren samengesteld. Ook ontdekten ze wáár hij ze op zijn schilderij had gebruikt.
Experts maakten de verven na, en deden daar vervolgens verouderingsproeven mee.
Daaruit bleek dat sommige van de kleurnuances in de Zonnebloemen in de loop der tijd deels verloren zijn gegaan. Dat komt door het verbleken van een bepaald type rode verf en het verdonkeren van een gele verf.
Zonnebloemen ‘onder de bodyscanner’.
De materialen waaruit schilderijen bestaan verouderen. Dat heeft soms gevolgen voor hoe het werk eruit ziet. Uit materiaal-technisch onderzoek was al langer bekend dat niet alle verf die Van Gogh gebruikte, even stabiel is gebleven.
Met röntgen fluorescentie spectrometrie (XRF) kunnen onderzoekers zonder aan het schilderij te komen (non-invasief) vaststellen welke chemische bestanddelen in de verf zitten. Zo identificeren zij de pigmenten.
Door Zonnebloemen met deze röntgenfluorescentie spectrometrie (MA-XRF) te scannen werd precies in kaart gebracht hoe de pigmenten over het oppervlak verdeeld zijn.
Samengesteld MA-XRF beeld. Deze afbeelding toont waar lood (Pb), chroom (Cr) en zink (Zn) in de verf zitten. In de gele verf voor de bloemen en het tafelblad, zit veel chroom. Voor de achtergrond gebruikte Van Gogh ook zinkwit.
"Niets dan Zonnebloemen in een geel aarden pot. Geschilderd met de drie chromaatgeelen, geel oker en veroneesgroen en anders niets."
- Vincent van Gogh aan Arnold Koning, c. 22 januari 1889.
Verdonkeren van chroomgeel
Van Gogh gebruikte drie soorten chroomgeel voor zijn Zonnebloemen. Vooral de soort waarmee hij de bloemen en het tafelblad schilderde, is in de loop der tijd enigszins verdonkerd.
Geschilderde hypothese
De verf die Van Gogh gebruikte werd door experts nagemaakt. Daarmee werd een deel van het schilderij nageschilderd. De verse verf is in deze reconstructie meer oranje van kleur. Dat benadert waarschijnlijk de kleur die de Zonnebloemen oorspronkelijk moet hebben gehad, toen het schilderij van de ezel kwam. Al blijft de reconstructie een ‘geschilderde hypothese’.
De meer oranje tint van de ‘verse’ chroomgeel zien we ook op een oude kleurenfoto van een van de eerste Zonnebloemen van Van Gogh. Dit werk werd in de Tweede Wereldoorlog vernietigd. Op de foto zijn de bloemen helder oranje van kleur.
Vincent van Gogh,
Stilleven: vaas met vijf zonnebloemen, 1888
Verloren gegaan in de Tweede Wereldoorlog.
